Wskaźniki analizy technicznej cz.1

     Jak zapewne już się domyślacie, wskaźniki analizy technicznej to nic innego jak odpowiednio przetworzone dane. Dane w tym przypadku to ceny walut spływające do naszego komputera w czasie rzeczywistym. Przetwarzane przez oprogramowanie zostają wyświetlane na ekranie naszego komputera w formie wykresu. To samo oprogramowanie ma możliwość przetwarzania owych danych i wyświetlania ich w uśrednionej formie lub w jakikolwiek inny sposób przekalkulowane. Wszystko dzieje się automatycznie, a my tylko wybieramy sposób, w jaki chcemy, ażeby oprogramowanie przetworzyło dane. Sposób ten będziemy dalej nazywać wskaźnikiem analizy technicznej. Wskaźniki tworzą linie średnie na wykresie, bądź też pokazują wyniki obróbki danych w formie osobnego wykresu. Mają one za zadanie lepsze uwidocznienie sytuacji, która ma obecnie miejsce na rynku. Odpowiednio połączone ze sobą wskaźniki tworzą systemy analizy technicznej. Każdy wskaźnik analizy technicznej posiada zdefiniowane sygnały kupna lub sprzedaży, czyli określone jego kształty, przecięcia lub ustawienia względem wykresu czy innego wskaźnika, które wskazuje na wzrost lub spadek poziomu ceny w dalszych odczytach. Nie jest jednak wskazane stosowanie jakiegokolwiek wskaźnika samodzielnie. To czysto statystyczne podejście, przez co obarczone błędem - nie wszystkie sygnały generowane przez dany wskaźnik są trafne. Zasadniczo wskaźniki można podzielić na dwie grupy:

- Wskaźniki trendu - zaliczymy do nich wszystkie średnie (arytmetyczna, wykładnicza, ważona), wskaźniki takie jak wstęga Bollingera czy Parabolic Stop And Reversal (SAR)* i inne, których linie są dodawane bezpośrednio do wykresu cenowego jak dodatkowe linie. Sygnałami sugerującymi kupno lub sprzedaż są tutaj zazwyczaj charakterystyczne przecięcia linii wskaźników ze sobą lub z wykresem cenowym. Większość ze średnich i ich pochodnych charakteryzuje się swoistym opóźnieniem w stosunku do sytuacji rynkowej, ze względu na co są nazywane z ang. trend followers czyli podążających za trendem. 

- Oscylatory - są to wskaźniki, które przetwarzają dane zwracając wyniki w postaci osobnego wykresu umieszczonego pod wykresem cenowym (Np.Oscylatory stochastyczne, MACD, RSI i inne)*. Zawierają się one zazwyczaj w pewnych granicach abstrahujących od podziałki cenowej wykresu, dlatego też nie są dodawane bezpośrednio do niego. 

     Na rynku Forex wskaźniki analizy technicznej używane są wyjątkowo często. Każdy system składa w większym lub mniejszym stopniu użycie jakiegoś wskaźnika. Przekonacie się o tym w późniejszych wpisach.

Średnie i inne wskaźniki trendu

     Grupę tych wskaźników stanowią przede wszystkim średnie. Poniżej znajdują się opisy następujących średnich:

- Prosta średnia ruchoma (SMA)

- Wykładnicza średnia ruchoma (EMA)

- Ważona średnia ruchoma (WMA)

- Trójstronna średnia ruchoma (TMA)

     Powyższe średnie są używane przy budowie wielu wskaźników analizy technicznej. Same w sobie również stanowią samodzielne wskaźniki nieraz używane w systemach analizy technicznej. Inne wskaźniki dodawane do wykresu również często są budowane na określonych średnich. Oprócz powyższych tutaj zostały opisane następujące:

- Koperta średnich ruchomych 

- Wstęga Bollingera

- Parabolic SAR

- Linia regresji 

     Każdy wskaźnik analizy technicznej da się wyrazić wzorem, więc tam gdzie nie jest to zbyt skomplikowane taki wzór się znajduje. Po co komu one? Wzory przydają się w przypadku programów analitycznych, takich jak Amibroker czy Metastock, gdzie istnieje możliwość własnoręcznego budowania wskaźników i testowania ich skuteczności na zebranych danych.

Prosta średnia ruchoma (SMA)

     Średnia ta, to nic innego jak arytmetyczna średnia z określonej ilości odczytów. Nazywana jest ruchomą lub kroczącą, gdyż w miarę napływania nowych odczytów starsze są wyłączane ze wzoru, a najnowsze uwzględniane. 

     Prosta średnia ruchoma wyraża się wzorem:

 gdzie: 

 n - ilość okresów z których liczymy średnią

CA - cena aktualna. W zależności od potrzeb, może to być cena otwarcia, zamknięcia, najwyższa lub najniższa cena z okresu lub średnia z tych cen. 

 

     To najprostsza ze średnich. Wszystkie odczyty włączone do jej obliczenia mają takie samo znaczenie. Im ilość okresów czy odczytów ustawimy większą, tym krzywa bardziej uśredniona i z większym opóźnieniem reaguje na zmiany kursu. Potrzeba kilku odczytów, by krzywa tworzona przez takie uśrednianie danych zmieniła kierunek. Na dynamiczne zmiany średnia ta reaguje z dużym opóźnieniem.

      Interpretacja prostej średniej kroczącej zakłada porównanie jej krzywej z wykresem cenowym, z którego została obliczona. Za każdym razem, gdy wykres cenowy przecina wykres średniej, generuje on sygnał sprzedaży lub kupna. Jeśli wykres przecina krzywą średniej biegnąc od dołu, to jest to sygnał kupna, jeśli wykres cenowy przecina ją biegnąc od góry, to jest to sygnał sprzedaży.

Rysunek 1. Prosta średnia krocząca i generowane przez nią sygnały.

     Im średnia liczona jest z mniejszej liczby okresów, tym znajduje się ona bliżej wykresu, więc generuje więcej sygnałów. Średnia na rysunku jest liczona z 30 okresów, a wykres jest godzinny, więc potrzeba było 30 godzin, ażeby zacząć wykreślać krzywą średniej. Średnia liczona z jednego odczytu będzie wyglądała tak samo jak wykres cenowy tyle, że będzie o ten jeden okres przesunięta. Wraz ze wzrostem liczby sygnałów rośnie liczba błędnych sygnałów, czyli takich,po których rynek zaraz odbija się, przez co stracimy na pozycji, którą za pomocą takich sygnałów otwarliśmy. Liczbę fałszywych sygnałów możemy ograniczyć.

Wykładnicza średnia ruchoma (EMA)

     Ta średnia krocząca uwzględnia wszystkie odczyty, z których jest liczona. Tu również ustalamy okres, z którego chcemy obliczyć średnią, jednak jeśli na wykresie mamy przykład 300 odczytów a średnią liczymy z 20 to nawet odczyty, które wypadają z okresu średniej (od 21 wstecz), mają wpływ na jej wygląd. Dzieje się tak ze względu na uwzględnienie we wzorze poprzedniego odczytu średniej kroczącej:

 gdzie:

CA - Cena aktualna. W zależności od potrzeb może to być cena otwarcia, zamknięcia, najwyższa lub najniższa cena z okresu lub średnia z tych cen.

n - liczba okresów z których liczymy średnią

EMA-1- wartość poprzedniej średniej

     Przy kalkulacji wykładniczej średniej kroczącej większą wagę mają najbardziej aktualne odczyty, co zwiększa prędkość reakcji na dynamiczne zmiany kursu.

Rysunek 2. Wykładnicza średnia ruchoma (EMA) wraz z sygnałami.

     Interpretacja wykładniczej średniej kroczącej jest taka sama jak w przypadku prostej średniej ruchomej. EMA i SMA różnią się między sobą dynamiką zmian krzywej. EMA reaguje szybciej,  gdyż najświeższe odczyty są przy jej wykreślaniu najistotniejsze, podczas gdy SMA przyporządkowuje każdemu odczytowi z których jest liczona, taką samą wagę. 

Ważona średnia ruchoma (WMA)

      Średnia ważona mnoży każdą wartość z okresu przez odpowiednią wagę. Najświeższe odczyty mają największe znaczenie (wagę), a najstarsze najmniejsze. Waga danego odczytu jest zróżnicowana i zależy od ilości odczytów używanych do kalkulacji średniej. Poniższa tabela obrazuje obliczenie średniej ważonej z pięciu okresów (ceny zamknięcia EUR/USD wykres dzienny).

     W powyższej tabeli widać, iż odczyt z dnia 13.11 otrzymał największą wagę, a odczyt z 09.11 najmniejszą. Najbardziej aktualny odczyt ma największe znaczenie - 5 razy większe niż pierwszy.

Rysunek 3. Ważona średnia ruchoma wraz z sygnałami. 

     Wszystkie średnie interpretuje się tak samo. W przypadku średniej ważonej sygnały są generowane na przecięciach wykresu cenowego z krzywą średniej, tak samo jak w przypadku prostej średniej ruchomej oraz wykładniczej średniej ruchomej. 

Trójstronna średnia ruchoma (TMA)

     Trójstronna średnia krocząca kładzie największą wagę na środkowe dane z zakresu. To w zasadzie dwukrotnie wygładzona (uśredniona) prosta średnia krocząca (SMA).

Oblicza się ją w następujący sposób:

Przykład obliczenia średniej trójstronnej z 20 okresów. 

1. Dodajemy 1 do liczby okresów (otrzymujemy 21).

2. Dzielimy wartość uzyskaną w punkcie 1 przez 2 i zaokrąglamy w górę do najbliższej całkowitej (21/2=10,5~11).

3. Obliczamy prostą średnią kroczącą z ilości okresów otrzymanych w poprzednim punkcie, (czyli 11 okresów).

4. Obliczamy prostą średnią kroczącą ze średnich kroczących otrzymanych w poprzednim punkcie.

Rysunek 4. Trójstronna średnia krocząca wraz z sygnałami.

Różnice między średnimi 

     Sposób obliczenia średnich kroczących ma decydujący wpływ na ich wygląd na wykresie. Typ średniej determinuje prędkość, z jaką reaguje ona na zmiany zachodzące na rynku. 

Rysunek 5. Różne średnie z 30 godzinnych okresów EUR/USD

     Jak widać na rysunku różne sposoby liczenia średniej powodują czasem duże różnice w ich wyglądzie, a co za tym idzie sygnały przez nie generowane wypadają w nieco innych miejscach. Rzadko używa się jednej średniej, samodzielnie najczęściej występuje ich kilka o różnych okresach.

Koperta średnich

     Wskaźnik ten jest zbudowany z dwóch linii stanowiących wykresy średnich. Linie te są od siebie oddalone o stałą wartość (np.: 1% w górę i w dół), przez co tworzą swoisty korytarz (kopertę) zamykając wykres cenowy pomiędzy liniami średnich. Przesunięcie średnich powinno być tym większe, im większa zmienność danej pary. Sygnał kupna powstaje, gdy wykres cenowy zrówna się z linią średniej obniżonej o daną wartość, natomiast sygnał sprzedaży powstaje, gdy wykres zrówna się z linią średniej podwyższonej o tą wartość. 

 Rysunek 6. Koperta średnich kroczących na godzinnym wykresie GBP/JPY

     Na różnych przedziałach czasowych trzeba ustawić różne zakresy oddalenia średnich, gdyż zakres zmienności danej pary walutowej zależy od przedziału czasowego, w którym rejestrujemy zmiany kursu (interwał czasowy wykresu).

Wstęga Bollingera

     Wstęga Bollingera to adaptacja kopert linii średnich.Linie średnie nie są oddalone o stałą wartość, lecz o wartość uzależnioną od dynamiki zmian ceny. Wartość oddalenia krzywych od wykresu determinuje wartość standardowego odchylenia ceny. Im cena bardziej zmienna w danym okresie, tym linie Bollingera bardziej oddalają się od wykresu cenowego.

Rysunek 7. Wstęga Bollingera na wykresie dziennym EUR/USD.

Wzór wyższej linii Bollingera jest następujący:

 Wzór niższej linii Bollingera jest następujący:

Oznaczenia:

D - Ilość standardowych odchyleń, o które przesunięta jest dana linia.

SMA - prosta średnia krocząca stanowiąca linię środkową

n - liczba okresów, z których liczymy wstęgi Bollingera

Interpretacja wstęgi ma kilka aspektów:

- W przypadku wyjścia wykresu poza zakres wstęgi Bollingera należy się spodziewać powrotu do niej. Wyjście ponad wstęgę jest więc sygnałem sprzedaży, a spadek poniżej niej jest sygnałem kupna. 

- Jeżeli cena utrzymuje się przez dłuższy czas przy jednej z linii, to znak, iż trend będzie kontynuowany

- Dość powszechna jest również teoria, że po długotrwałej stabilizacji kursów w centrum wstęgi Bollingera, kierunek pierwszej wyraźniejszej zmiany wyznacza późniejszy trend. 

-  Im wstęga węższa, tym większe prawdopodobieństwo dynamicznego wybicia ceny.

     Jak rzadko który wskaźnik, wstęga Bollingera nie jest samodzielnym systemem transakcyjnym - należy używać jej razem z innymi wskaźnikami bądź strategiami. 

Parabolic SAR

     Wskaźnik ten opracowany przez Wells'a Wildera służy di wyznaczania punktów wejścia i wyjścia z pozycji. SAR znaczy Stop and Reversal, czyli po polsku stop i odwrócenie. Wskaźnik ten występuje w postaci kropek nad lub pod wykresem cenowym w zależności od trendu. Kropki nad wykresem wskazują na trend spadkowy, podczas gdy te pod wykresem na trend zwyżkowy. Punkty wejścia i wyjścia z pozycji przypadają na miejsca gdzie wykres Parabolic SAR przeskakuje spod - nad wykres i vice versa. Sygnał zamknięcia pozycji długiej (otwarcia pozycji krótkiej) powstaje w momencie przejścia wykresu Parabolic SAR spod - nad wykres, natomiast sygnał zamknięcia pozycji krótkiej (otwarcia pozycji długiej) powstaje w momencie przejścia z nad - pod wykres cenowy.

Rysunek 8. Parabolic SAR i sygnały zamknięcia pozycji. 

     Wskaźnik ten służy do wyznaczania poziomów stop-loss i przesuwania ich na podstawie wskazań wskaźnika. Do obliczenia poziomu stop, wskaźnik ten używa danych z poprzedniego odczytu i poprzez poniższe kalkulacje, pozwala określić ów poziom dla następnego odczytu. Obliczenie tego wskaźnika jest dosyć skomplikowane, lecz często znajduje on zastosowanie w automatycznych lub pól automatycznych systemach handlowych, tak jak i inne wskaźniki Wellesa Wildera.

     Ażeby opisać sposób obliczenia wskaźnika Parabolic SAR będą nam potrzebne następujące terminy:

     Punkt Ekstremalny - jest to najwyższa cena zarejestrowana przez kurs w czasie trwania pozycji długiej, (gdy wykres Parabolic SAR znajdował się pod wykresem) lub najniższy punkt podczas trwania pozycji krótkiej, (gdy wykres SAR znajdował się ponad wykresem cenowym)

     Punkt Specyficzny - jest to podobnie jak w przypadku punktu ekstremalnego najwyższa lub najniższa wartość, która została osiągnięta podczas posiadania otwartej pozycji. Przy zamknięciu pozycji punkt specyficzny jest równy punktowi ekstremalnemu. 

     Czynnik Przyśpieszenia - wartość tego czynnika przy otwarciu pozycji będzie równa 2% i będzie wzrastać o 2% za każdym razem, gdy nowy punkt ekstremalny został osiągnięty. Maksimum dla tego czynnika to 20%

     Aby obliczyć wskaźnik Parabolic SAR:

     Podczas pierwszego okresu otwartej pozycji, (w momencie otwarcia pozycji) wartość wskaźnika jest równa punktowi specyficznemu z poprzedniej pozycji. Dla następnego okresu wartość wskaźnika obliczymy w następujący sposób. Różnicę miedzy punktem ekstremalnym i wartością SAR z poprzedniego okresu (w tym przypadku z pierwszego okresu) wymnażamy przez czynnik przyśpieszenia. 

      Jeżeli pozycja jest długa, to dodajemy rezultat do poprzedniej wartości SAR, jeśli chodzi o pozycję krótką, to odejmujemy rezultat od poprzedniej wartości SAR. Powtarzamy tą czynność dla każdego następnego okresu, zwiększając czynnik przyśpieszenia za każdym razem, gdy cena zrówna się z wartością wskaźnika.

     Należy pamiętać, iż Parabolic SAR nigdy nie porusza się o cały zakres w ciągu dwóch okresów (z maksimum jednego okresu do minimum drugiego okresu). Jeśli tak się stanie, Parabolic SAR przyjmuje wartości maksimum dla pozycji krótkiej lub minimum dla pozycji długiej podczas następnego okresu.